Rozwód i separacja a dziedziczenie.

Jak rozwód i separacja wpływają na prawo do dziedziczenia po małżonku?

Decyzja o rozwodzie lub separacji wywołuje tak wiele emocji, że często zapomina się o tym, że konsekwencja orzeczenia będzie także dotyczyła naszych praw do spadku po małżonku. Warto zatem przed podjęciem decyzji, a także rozważając które postępowanie – o rozwód czy separację – chcemy przeprowadzić, zapoznać się z ich skutkami w zakresie prawa spadkowego. Pozwoli nam to zrozumieć, jak rozważane zmiany wpłyną na nasze prawo do dziedziczenia majątku zgromadzonego wspólnie z małżonkiem. Ponadto, warto indywidualnie przez każdego z osobna, a także na spokojnie zaplanować proces rozwodowy lub separacyjny. Wszystko po to, by jak najlepiej się zabezpieczyć i podjąć najkorzystniejsze dla nas decyzje.

Co zmienia rozwód w dziedziczeniu ustawowym?

W trakcie trwania związku małżeńskiego, żona dziedziczy z ustawy po mężu, tak samo, jak mąż dziedziczy z ustawy po żonie. Obie strony mają także wynikające ze statusu małżeństwa prawo do zachowku po śmierci współmałżonka, w sytuacji w której pomija się je w dziedziczeniu testamentowym. Natomiast prawomocny wyrok rozwodowy powoduje, że małżeństwo ustaje i zarówno mąż, jak i żona przestają wchodzić w krąg spadkobierców ustawowych. Zmienić to może jedynie sporządzenie testamentu, w którym powołujemy do spadku byłego małżonka, czy też np. czynimy w nim zapis na jego rzecz. Warto również wiedzieć, że istnieją sytuacje, w których ustawowe prawo do dziedziczenia może przestać obowiązywać jeszcze przed prawomocnym rozwodem, a nawet już w chwili złożenia pozwu o rozwód. Jednak aby tak się stało, musi zaistnieć łącznie kilka przesłanek. Po pierwsze, spadkodawca występuje o rozwód. Po drugie, należy wystąpić o rozwód z winy drugiego małżonka. Po trzecie, żądanie to trzeba uzasadnić.

Powyżej opisane wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Kiedy to nastąpi ze stosownym powództwem wystąpić może każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu. Czyli równolegle z małżonkiem zwykle są to np. dzieci bądź wnuki spadkodawcy. Istotne jednak, żeby pamiętać, że na wytoczenie tego powództwa przewidziano ściśle określony, krótki termin. Jest to dokładnie sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku. Jednak nie więcej niż rok od jego otwarcia, czyli dnia śmierci spadkobiercy.

A separacja? Czy w ogóle ma wpływ na dziedziczenie ustawowe?

Aby prawidłowo odpowiedzieć na to pytanie trzeba doprecyzować, jaką separację mamy na myśli: Czy mówimy o separacji w rozumieniu orzeczenia Sądu?

Czy też mamy na myśli słowo „separacja” potocznie rozumianą i używaną do określenia stanu, gdy małżonkowie dosłownie separują się, nie prowadząc dalej wspólnego pożycia? Czyli wówczas, gdy nie mieszkają już razem lub mieszkając razem, żyją np. w oddzielnych pokojach, ale żadne z nich nie wszczęło postępowania sądowego o separację lub rozwód. W pierwszym wypadku separacja ma wpływ na ustawowe prawo do dziedziczenia. W drugim natomiast (nawet jeśli trwa wiele lat) już nie. Jeśli w okresie potocznie rozumianej separacji jeden z małżonków umiera, to dziedziczenie po nim będzie się nadal odbywało według reguł ustawowych. Małżonek, który pozostał przy życiu nie będzie wyłączony z dziedziczenia i będzie dziedziczył zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Separację w rozumieniu kodeksowym określa się postanowieniem, bądź wyrokiem orzekającym właśnie separację. Różnicę w przesłankach orzeczenia rozwodu a separacji stanowi ocena ustania więzi małżeńskich. Przy żądaniu rozwodu zupełny i trwały ich rozkład, przy separacji zaś zupełny, jednakże bez znamion trwałości. W momencie uprawomocnienia orzeczenia o separacji małżonkowie nie będą po sobie dziedziczyli ustawowo. Również żaden z nich nie będzie miał prawa do zachowku w związku ze śmiercią drugiego małżonka w przypadku pominięcia go w dziedziczeniu testamentowym.

Warto zauważyć, że w tak określonej sądowo separacji nadal mówimy o małżonkach, ponieważ samo małżeństwo nadal trwa. Inaczej niż przy rozwodzie, kiedy to małżeństwo ustaje. Wpływ kodeksowo rozumianej separacji na prawo spadkowe pozostaje zatem podobny do prawomocnego wyroku o rozwodzie. Co więcej, podobnie jak w przypadku rozwodu, samo złożenie pozwu o separację może sprawić, że małżonek będzie wyłączony z dziedziczenia już w czasie trwania postępowania, o ile spełnione zostaną przesłanki opisane w punkcie pierwszym tego artykułu. Inaczej jednak niż przy rozwodzie, separacja może zostać prawomocnie zniesiona tzn. zapadnie prawomocne postanowienie w tym przedmiocie. Wówczas to, że małżonkowie byli kiedyś w sądowo orzeczonej separacji, nie ma znaczenia dla dziedziczenia ustawowego. Każdy z małżonków będzie znowu wchodził do kręgu osób dziedziczących po drugim, z ustawy. W przypadku orzeczenia rozwodu jest ono nieodwracalne.