Z ograniczeniem władzy rodzicielskiej często mamy do czynienia w przypadku poważnych problemów i napięć wewnątrz rodziny oraz w sytuacji rozwodu. Bywa, że jeden z rodziców wnioskuje przed sądem o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej drugiego lub też sąd wydaje taką decyzję z urzędu. Nie zawsze jednak całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej jest możliwe i uzasadnione, wówczas pozostaje jeszcze ewentualność ograniczenia władzy rodzicielskiej. To rozwiązanie może przynieść ulgę i skuteczną pomoc, gdy życie rodziny jest przepełnione wzajemnymi napięciami, zwykle szkodzącymi dobru dziecka i komplikującymi codzienną organizację życia dziecka.
Czym jest władza rodzicielska?
Władza rodzicielska to prawo, ale i obowiązek rodziców do wykonywania pieczy nad dzieckiem do ukończenia przez nie 18 roku życia, zarządzania jego majątkiem, a także do wychowania z poszanowaniem jego godności. Nie polega zatem na całkowitej dowolności rodzica w jej sprawowaniu. Przy podejmowaniu decyzji opiekun sprawujący władzę rodzicielską musi brać pod uwagę dobro dziecka oraz interes społeczny, a w przypadku ważniejszych spraw dotyczących dziecka, rodzice powinni je wysłuchać i w miarę możliwości, uwzględnić jego rozsądne życzenia.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej różni się od jej ograniczenia, ponieważ oznacza całkowitą utratę prawa do współdecydowania o sprawach dziecka. Natomiast ograniczenie władzy rodzicielskiej może z kolei przyjąć różne formy, które w orzeczeniu doprecyzowuje sąd przykładowo oddać wykonywanie władzy pod nadzór kuratora czy zawęzić jednemu z rodziców wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko do konkretnych sfer jak zdrowie czy edukacja dziecka.
Kiedy i w jaki sposób dochodzi do ograniczenia władzy rodzicielskiej?
Poza najczęstszymi sytuacjami, kiedy jeden z rodziców wnosi o ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego, sąd ma obowiązek orzekać o władzy rodzicielskiej również w przypadku separacji, rozwodu czy unieważnienia małżeństwa. W tych sprawach może jednak ostatecznie stwierdzić, iż w dalszym ciągu obojgu rodzicom będzie przysługiwać pełna władza rodzicielska. Niemniej są to sytuacje, w których konieczne jest bardzo dokładne zbadanie kwestii prognozy zgodnego wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców po rozwodzie oraz wytypowanie przez sąd rozwiązania najkorzystniejszego dla dziecka. Zdarza się, że w braku porozumienia między rodzicami, sąd w wyroku rozwodowym decyduje się ograniczyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców.
Do ograniczenia władzy rodzicielskiej może dojść w dwóch przypadkach. Po pierwsze, kiedy po rozwodzie rodzice mieszkają osobno i nie została orzeczona opieka naprzemienna. Na przykład w sytuacji – niekoniecznie spowodowanej rozwodem – kiedy dziecko na stałe przebywa z jednym rodzicem, a z drugim tylko doraźnie sąd może zdecydować, że rodzic, z którym dziecko nie mieszka na stałe może współdecydować wyłącznie o najważniejszych kwestiach dotyczących dziecka jak np. edukacja. W pozostałych codziennych sprawach decyzje podejmuje wyłącznie rodzic, z którym dziecko mieszka. Wówczas mówimy o niezawinionym ograniczeniu władzy rodzicielskiej. Tutaj ograniczenie władzy rodzicielskiej ma miejsce tylko wtedy, gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kluczowych kwestiach dotyczących dziecka, które na tym cierpi. Drugim przypadkiem jest sytuacja, w której zachowanie rodzica sprawia, że zagrożone jest dobro dziecka. W praktyce może to być np. nadużywanie alkoholu czy niedopilnowanie realizacji obowiązku szkolnego jakiemu podlega dziecko.
Bywają sytuacje, że w obliczu silnego konfliktu rodzicielskiego zgodne wykonywanie władzy rodzicielskiej nie jest możliwe i wystąpienie o jej ograniczenie nie ma na celu dokuczenie drugiemu rodzicowi, a usprawnienie codziennego funkcjonowania dziecka. Przykładowo rodzice nie mogą porozumieć się co do wyboru przedszkola lub szkoły (wymagana jest zgoda obojga), wydanie paszportu, leczenie dziecka w konkretnej przychodni czy chociażby uczęszczanie na lekcje religii i inne zajęcia dodatkowe. W braku możliwości porozumienia rodziców, w istotnych sprawach dziecka decyzję – na wniosek jednego z rodziców lub z urzędu – podejmuje sąd. Jeśli masz problem ze zgodnym codziennym wykonywaniem władzy rodzicielskiej z drugim rodzicem – zapraszam do skorzystania z usług Kancelarii.
Autor: Adwokat Monika Szkurłat